Jęczmień na oku – jakie są jego przyczyny, objawy i metody leczenia?

Jak postępować, gdy u dziecka pojawia się jęczmień na oku?

10 lutego 2024

Jęczmień u nastolatków – czy można zapobiec nawrotom?

17 lutego 2024

Jęczmień na oku jest dość częstą przypadłością, której towarzyszy ból i dyskomfort w okolicy powieki. Dolegliwość ta może pojawić się w każdym wieku – zarówno u osób dorosłych, jak i u dzieci, nastolatków oraz seniorów, choć najczęściej diagnozuje się ją u osób między 3. a 5. dekadą życia [1]. Dowiedz się, jakie są przyczyny i czynniki zwiększające ryzyko utworzenia się jęczmienia na oku, czym charakteryzuje się ta dolegliwość, co różni ją od innych zmian w okolicy powiek oraz jak ją leczyć.

Czym jest jęczmień na oku?

Jęczmień na oku (łac. Hordeolum) to nazwa stosowana dla określenia ostrego miejscowego zakażenia powiek [1]. Wyróżnia się dwa rodzaje tej dolegliwości: jęczmień zewnętrzny, w przypadku którego zakażenie i stan zapalny dotyczą mieszków włosowych rzęs, oraz jęczmień wewnętrzny, który pojawia się w gruczołach tarczkowych Meiboma zlokalizowanych po wewnętrznej stronie powiek [1]. Jęczmień może pojawić się na powiece dolnej lub górnej, możliwy jest także tzw. jęczmień mnogi, czyli wiele ognisk zapalnych w okolicy powieki. Jęczmień na oku nie powoduje zaburzeń widzenia [1], sprawia natomiast dolegliwości bólowe i dyskomfort.

Objawy charakterystyczne dla jęczmienia na oku

Charakterystycznym objawem w przypadku pojawienia się jęczmienia na oku jest niewielki bolesny guzek w okolicy powieki [1]. Pierwszym objawem jest ból powieki, który często pojawia się, jeszcze zanim guzek stanie się wyczuwalny. Stan zapalny powoduje też zwykle obrzęk powieki [1] i jej zaczerwienienie, może też pojawić się nadwrażliwość na światło i łzawienie. W dalszej kolejności na powiece pojawia się torbielowata zmiana w formie ropnia. Jęczmień na oku czasami bywa mylony z gradówką, która również ma postać guzka na powiece. Podstawowa różnica polega na tym, że jęczmień na oku jest bolesny, natomiast gradówce nie towarzyszą dolegliwości bólowe ani obrzęk powiek [2]. Gradówka może pojawić się w miejscu jęczmienia, gdy ten przekształci się w formę przewlekłą [2]. Utrzymuje się na powiece przez dłuższy czas i może wymagać usunięcia.

Przyczyny powstawania jęczmienia na oku

Przyczyną pojawienia się jęczmienia zewnętrznego jest zazwyczaj zakażenie gruczołów łojowych Zeissa lub gruczołów rzęskowych (potowych) Molla, które znajdują się w okolicy mieszków włosowych rzęs na dolnej oraz górnej powiece. Najczęściej rozwija się ono z powodu zaczopowania gruczołów łojowych – zablokowanie ich ujścia sprawia, że wewnątrz zbiera się łój i pot, co sprzyja namnażaniu chorobotwórczych bakterii i zakażeniu.

Wewnętrzny jęczmień na oku spowodowany jest stanem zapalnym lub/i nieprawidłowym funkcjonowaniem gruczołów tarczkowych Meiboma, które znajdują się wewnątrz powieki (na tylnej ich krawędzi), a ich ujścia na brzegach powiek. Wydzielina łojowa produkowana przez gruczoły tarczkowe nie ma wówczas dostatecznej drogi ujścia, gromadzi się i powoduje wtórne zakażenie [1].

W większości przypadków za zakażenie powodujące jęczmień na oku odpowiadają gronkowce [1].

Czynniki ryzyka pojawienia się jęczmienia na oku

Wyróżnia się następujące czynniki zwiększające ryzyko pojawienia się jęczmienia na oku:

nieprawidłowe funkcjonowanie gruczołów tarczkowych,
trądzik różowaty,
łojotok i łojotokowe zapalenie skóry,
przewlekłe zapalenie brzegów powiek,
cukrzycę.

Do czynników zwiększających prawdopodobieństwa rozwoju jęczmienia na oku należą również alergie, które powodują podrażnienie okolic oczu i mogą prowadzić do stanów zapalnych powiek, w tym do pojawienia się jęczmienia. Łojotokowe zapalenie skóry spowodowane jest zaś przeważnie podwyższonym stężeniem męskich hormonów płciowych (androgennych), dlatego do czynników ryzyka zaliczyć można również ten stan, pojawiający się na przykład w okresie dojrzewania czy w przebiegu niektórych schorzeń i zaburzeń hormonalnych u kobiet.

Jak leczy się jęczmień na oku?

Podstawową metodą leczenia jęczmienia na oku są ciepłe okłady na powieki oraz delikatne masowanie okolicy objętej zmianą chorobową [1]. Oprócz tego lekarz zaleca zwykle miejscowe stosowanie preparatu z antybiotykiem (kropli lub maści). Ciepłe kompresy na powieki zaleca się robić cztery razy dziennie na około 15 minut [1]. Masaż powinien przebiegać w powiece górnej z góry do dołu, a w powiece dolnej z dołu ku górze [1]. Jęczmienia nie wolno samodzielnie wyciskać ani usuwać. Jeśli jest to konieczne, usunięcie zmiany zapalnej może przeprowadzić jedynie lekarz. Mechaniczne otwarcie jęczmienia przyspiesza proces leczenia, ale może dokonać go jedynie okulista. Jęczmień na oku zwykle goi się samoistnie – po około 1–2 tygodniach pęka i goi się (zasycha), nie pozostawiając blizny. Jeśli przyczyną nawracającego jęczmienia jest inna choroba (cukrzyca, alergia, ŁZS), leczenie powinno obejmować także ją. W trakcie zakażenia nie wolno nosić soczewek kontaktowych [1].

Domowe sposoby na jęczmień na oku

W przypadku pojawienia się jęczmienia na oku kluczowe są masaże i okłady rozgrzewające. Do masowania powiek można wykorzystać ciepły przedmiot taki jak szklana buteleczka wypełniona ciepłą wodą czy ugotowane (i przestudzone) jajko w skorupce. Powiekę można też masować palcem, najważniejsze jest jednak rozgrzanie okolicy, w której tworzy się jęczmień. Masaż i rozgrzewające kompresy pomagają odblokować ujścia gruczołów w powiekach, co pozwala je udrożnić i usunąć nadmiar wydzieliny. Na tej zasadzie działa również znany domowy sposób na jęczmień, czyli pocieranie powieki złotą obrączką czy innym złotym przedmiotem. Wytworzone w ten sposób ciepło pomaga odblokować ujścia gruczołów przyrzęskowych i tarczowych. Sam materiał (złoto) nie ma tu większego znaczenia. Jeśli masaże i okłady nie przynoszą poprawy po 2–3 dniach, należy zgłosić się do lekarza. Wizyta u okulisty jest konieczna również wówczas, gdy pojawia się gorączka, zaburzenia widzenia oraz obrzęk oka i wypadanie rzęs spowodowane stanem zapalnym powiek, a także gdy dolegliwościom towarzyszy powiększenie węzłów chłonnych [1].

Jak zapobiegać pojawianiu się jęczmienia na oku?

Wśród metod, które pozwalają ograniczyć ryzyko rozwoju jęczmienia, wymienić należy przede wszystkim zachowanie zasad higieny, czyli przede wszystkim niedotykanie okolic oczu brudnymi rękami. Warto wyeliminować też nawyk pocierania oczu. Przy skłonności do pojawiania się jęczmienia na oku zaleca się również stosowanie profilaktycznych masażów powiek i ciepłych okładów, tak by wspomóc oczyszczanie się gruczołów łojowych. W przypadku zakażenia zaleca się nieużywanie kosmetyków i wyrzucenie tych dotychczasowo stosowanych (mogą być zakażone i sprzyjać wtórnym zakażeniom). Brzegi powiek zaleca się oczyszczać specjalnymi wacikami lub nawilżanymi chusteczkami. Do pielęgnacji powiek ze skłonnością do powstawania jęczmienia można też zastosować lipożel JęczmieńOff, który zawiera terpinen-4-ol z olejku z drzewa herbacianego o działaniu antybakteryjnym, łagodzi podrażnienia oraz wspiera naturalny mikrobiom skóry powiek, co czyni ją mniej podatną na zakażenia bakteryjne. Jęczmień na oku może przenosić się na inne osoby poprzez używanie tych samych kosmetyków, ręczników czy pościeli [1] – należy zatem zachować higienę w tym zakresie.

Piśmiennictwo: